Cavadxan Qasımov
Naxçıvan Dövlət Universitetinin dosenti,
İqtisad üzrə fəlsəfə doktoru
NAXÇIVAN MUXTAR RESPUBLİKASI: YENİ İQTİSADİ İNKİŞAFINVƏ PERSPEKTİVLƏRİN GÜCLÜ ƏSASLARI
Azərbaycan Respublikasının ayrılmaz tərkib hissəsi olaraq, Naxçıvan Muxtar Respublikası milli iqtisadiyyatın uzunmüddətli perspektivləri çərçivəsində davam etdirilmiş olan islahat proseslərində uğurla iştirak etməkdədir. İstər regional iqtisadi inkişafın təmin olunmasında, istər müəyyən olunan prioritetlərin əlçatanlığında, istərsə də, sosial mahiyyət kəsb etmiş olan tədbirlərin ardıcıllığında və sistemliliyində həmin məsələlərin səmərəliliyini görmək olar. Xalqımızın ümummilli lideri Heydər Əliyevin əsaslarını yaratmış olduğu makroiqtisadi inkişaf strategiyası malik olduğu regional və milli mahiyyətinə görə müasir iqtisadi idarəetmənin hərəkətverici qüvvəsini təşkil etmiş oldu. Məhz həmin reallıqlarmüstəvisində, ölkəmiz, iqtisadi-istehsal münasibətlərinin olduqca səmərəli tərəflərinin müəyyən olunmasına nail oldu və bu, öz özlüyündə ölkəmizin keçid etmiş olduğu bazar iqtisadi sisteminin qanun və tələblərinin işləkliyinə təminat əldə edə bildi.
Məhz həmin keçid mərhələsi də, daha dayanıqlı, daha səmərəli və daha məqsədyönlü mərhələlər müstəvisində olmaqla, Naxçıvan Muxtar Respublikasında uğurla reallaşmış oldu. Bununla da, muxtar respublika, bütövlükdə, ölkənin müasir iqtisadi, sosial, mədəni və hüquqi sahələr üzrə hədəflərinə istiqamətlənmiş olan bütün tədbirlərin uğurla həyata keçirilməsinə həm zəmin yaratdı, həm ona təminat verdi, həm də sonrakı iqtisadi islahatlar prosesinin düzgün və məqsədyönlü əsaslarını müəyyən etmiş oldu. Ölkəmizdə həyata keçirilmiş olan tədbirlərin, xüsusilə də, milli liderin tarixi Qayıdışının ikinci mərhələsində, uğurlu islahatlar prosesinin davam etdirilməsi, bütün tərəflərinə görə, Naxçıvan Muxtar Respublikasından əsasları müəyyən olunan bazar münasibətlərinə keçidin dayaqları üzrə həyata keçirilməyə başlanmış oldu.Bu isə, təbii olaraq, təkmil, dolğun və bütün tərəflərinə görə təminatqabiliyyətli milli iqtisadiyyatın təməl prinsiplərini təşkil etməkdə oldu. Beləliklə də, ayrılıqda hər bir vətəndaşın, bütövlükdə isə, xalqımızın maraq və mənafeyinin tam olaraq, ifadə olunduğu milli iqtisadiyyatın yaradılması, formalaşdırılması və inkişafı sahəsində qətiyyətli addımlar atılmağa başlanmış oldu.
Ölkəmizdə uğurla davam etdirilmiş olan islahatlar, milli iqtisadiyyatın sahə strukturunun daha da təkmilləşməsinə xidmət etmiş, bu isə, daha çox sosiallaşma mahiyyətli perspektivlərin daha da yüksəldilməsinə zəmin yaratmışdır. Artıq 2023-cü ildən başlayaraq, yeni keyfiyyət mərhələsində Naxçıvan Muxtar Respublikasında makroiqtisadi potensialın daha düzgün və dolğun dəyərləndirilməsinə diqqət yetirildi, daha doğrusu, milli iqtisadiyyata daha dolğun inteqrasiya olunma proseslərinin önü açıldı ki, bununla da, ölkənin regional iqtisadi inkişafında sistemlilik, dinamiklik və əlaqəlilik təmin olundu. Bu, bir həqiqətdir ki, muxtar respublikanın kifayət qədər mütərəqqi iqtisadi resursları mövcud olmaqdadır və bu, ölkənin uzunmüddətli iqtisadi prioritetlərini, yeni iqtisadi reallıqların səmərəli idarə olunmasını və daha modern layihələrin gerçəkləşdirilməsini olduqca əlçatan etməkdədir.
Artıq yeni iqtisadi inkişaf mərhələsində Naxçıvan Muxtar Respublikasında:
- iqtisadi inkişafa yeni nəfəs verəcək proseslərin əsasları qoyulmuş oldu;
- müasir iqtisadi şəraitə və daha perspektivli çağırışlara xas olan idarəetmənin, tənzimlənmənin, daha doğrusu, iqtisadi-istehsal münasibətlərinin dayaqları və daha da gücləndirilmiş oldu;
- geridə qalan illər üzrə dəyərləndirilməmiş sosial və iqtisadi resurslardan istifadə olunması, regional və milli iqtisadi inkişafın uzunmüddətli hədəflərinin əlçatan olması sahəsində mühüm addımlar atılmış oldu;
- bütün mərhələlər üzrə əldə olunan potensial üzərində daha səmərəli, daha perspektivli və daha qətiyyətli iqtisadi inkişafa nail olundu;
- makroiqtisadi inkişafın sosial mahiyyətinin daha da yüksəldilməsinə zəmin olan proseslərin əlaqəliliyinə və təşəkkülünə etibarlı şərait yaradıldı və s.
2023-cü ilin ilk günlərindən etibarən Naxçıvan Muxtar Respublikasında yeni iqtisadi inkişaf istiqamətində mühüm addımlar atılmağa başlandı. Görülən hər bir işin, atılmış olan hər bir addımın, gerçəkləşdirilmiş olan hər bir hədəfin sakinimiz, vətəndaşımız və xalqımız üçün olduğu bir daha özünü göstərmiş oldu. Olduqca yüksək hümanizm dəyərlərinin məcmusundan ibarət olan bu proseslər, bir birinin ardınca uğurlu nəticələr də gətirmiş oldu.
2023-cü il həm də xalqımızın ümummilli liderimizin sevilən adı ilə bağlı olaraq “Heydər Əliyev İli” kimi elan olundu. Məhz bu qürurverici il çərçivəsində Naxçıvan Muxtar Respublikasında daha qətiyyətli addımlar atılmağa başlandı. İlkin olaraq, muxtar respublikada “Ev təsərrüfatlarının uçotu” mövzusunda müşavirə keçirilmişdir. Müşavirə, “Ev təsərrüfatlarının uçotu kitabı”nın proqram təminatının üstünlükləri barəsindəməlumatlandırma baıxmından da olduqca əhəmiyyətli olmuşdur. Eyni zamanda, sonrakı mərhələlər üzrə evtəsərrüfatlarının fəaliyyətinin daha səmərəli, daha çevik və daha məhsuldar təşkil olunması sahəsində mühüm nəticləri ilə yadda qalmış oldu. Belə ki, “Ev təsərrüfatlarının uçotu kitabı”nın proqram təminatı yerlərdə informasiyalar daxil olunan kimi istənilən bir qəsəbə, kənd üzrə məlumatların ölkənin başqa şəhər və rayonları üzrə avtomatik rejimdə müqayisə olunmasına, təkrarçılıq halları varsa onların aradan qaldırılmasına təminatyaratmış olacaq.
Dövlətlə xalq birliyinin ifadəsi olaraq, muxtar respublikada yeni idarəetmə və sosial-iqtisadi inkişaf mərhələsində şəhər və rayonlarda olmaq, sakinlərlə görüşlər keçirmək, onların müraciətlərinin dinlənilərək, səmərəli həll yollarının müəyyən olunması, bütün tərəflərinə görə sarsılmaz inamın və firəvanlığın olduqca mühüm ifadəsinə çevrildi.
Naxçıvan Muxtar Respublikasının ölkənin milli iqtisadi quruculuq proseslərində daha çevik və səmərəli iştirakı sahəsində həyata keçirilmiş olan tədbirlər, 3 iyun 2023-cü il tarixində Naxçıvan şəhərində Bakı Enerji Forumunun “Naxçıvan və Şərqi Zəngəzurun yaşıl enerji potensialı” mövzusunda xüsusi sessiyası təşkil olunması ilə daha da mütərəqqi olmaqdadır. Xalqımızın ümummilli lideri Heydər Əliyevin anadan olmasının 100-cü il dönümü münasibətilə keçirilən tədbirlər çərçivəsində həmin sessiyanın reallaşmış olması, muxtar respublikanın ölkənin milli iqtisadiyyatına daha dolğun inteqrasiya olunması sahəsində olduqca mühüm nailiyyət oldu. Xüsusi sessiyanın gedişində Naxçıvan Muxtar Respublikasının zəngin bərpa olunan enerji potensialına malik olduğu, həminbölməninperspektivliliyininbütövlükdə, respublikanın enerji təhlükəsizliyinin möhkəmləndirilməsinə və karbon emissiyasının minimuma endirilməsinəəhəmiyyətli töhfə olacağıifadə olunub. Bütövlükdə, dünya iqtisadiyyatı müstəvisində “Yaşıl enerji”yə keçidin daha daaktuallaşmış olduğu və xüsusilə də,hazırkı inkişaf mərhələsininzəruritələblərindən biri olduğunu bir daha önə çəkilmişdir.İqtisadi inkişafın indiki mərhələsində, ölkəmizin yeni reallıqları əsasında enerji keçidi, rəqəmsallaşma və innovasiya kimi fəaliyyət istiqamətlərinin gerçək olması sahəsində prioritet məsələlər olaraq müəyyənləşdirilmiş olub ki, bu da, daha etibarlı iqtisadi inkişafla bağlı olan potensial imkanların əhatəsini daha da genişləndirmişdir.
Bir sözlə, Naxçıvan Muxtar Respublikasında ölkənin yeni reallıqlarının əlçatan olması proseslərində daha səmərəli tədbirlərin altına imza atılmışdır. Təkcə, 2023-cü ildə muxtar respublikada, 40-dan çox tədbirin keçirilməsinə ev sahibliyi olunmuşdur ki, bu da, görülən işlərin mahiyyətini, məqsədini və hədəflərini daha aydın şəkildə ortaya qoymaqdadır.
Təbii olaraq, bütün bunlar, Naxçıvan Muxtar Respublikasında milli iqtisadiyyatın uzunmüddətli perspektivləri istiqamətində daha mütərəqqi tədbirlərin həyata keçirilməsinə əhəmiyyətli təminat yaratmış oldu.
Məhz bu tədbirlər imkan verdi ki, Naxçıvan Muxtar Respublikasının davamlı və dayanıqlı sosial-iqtisadi inkişafına dair müasir iqtisadi reallıqlara uyğun olan iqtisadi və hüquqi tənzimləmələr həyata keçirilsin və müvafiq sahə üzrə qətiyyətlə reallaşmış olsun. Məhz bu mənada da, 5 iyun 2023-cü il tarixində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən imzalanmış olan Sərəncamla “Naxçıvan Muxtar Respublikasının sosial-iqtisadi inkişafına dair 2023–2027-ci illər üçün Dövlət Proqramı”nın təsdiq olunması, yeni iqtisadi inkişaf mərhələsinin olduqca təkmil başlanğıcı oldu. Həmin Dövlət proqramında yerini alan məsələlər makroiqtisadi inkişaf üçün dayanıqlı perspektivlər gətirməkdədir. Dövlət proqramı, 11 əsas prioritetdən ibarət olmaqla, muxtar respublika iqtisadiyyatının yeni reallıqlar mühitində daha etibarlı qaydada olmaqla, inkişaf etməsinə zəmin yaratmaqdadır.
Dövlət proqramının elmi əsaslarla, iqtisadi səmərəliliklə, sosial rifahla, milli mənafenin üstün tutulması ilə, bütün tərəflərinə görə, uzunmüddətli prioritetlərin daha da əlçatan olması sahəsindəki üstünlüklərinə görə tamamlanması Naxçıvan Muxtar Respublikasının etibarlı makroiqtisadi inkişafı sahəsində olduqca mühüm əhəmiyyətliliyini qeyd etmək olar. Dövlət proqramında müəyyən olunan tədbirlər, ölkəmizin ərazi bütövlüyünün və suverenliyinin təmin olunması, bu əsasda, yeni iqtisadi reallıqların aktuallıq qazanması və eyni zamanda, muxar respublikanın bəhs olunan məsələlər müstəvisində hərəkətverici təsirə malik olması baxımından da olduqca əhəmiyyətlidir. Xüsusilə, Dövlət proqramı ilə tanış olduqda, görünür ki, 2020-ci ildə 44 günlük Vətən müharibəsi nəticəsində torpaqlarımızın işğaldan azad edilməsi və ərazi bütövlüyümüzün bərpası ilə yaranmış yeni reallıq Orta Dəhlizin inkişaf perspektivlərini gündəmə gətirməklə, Zəngəzur dəhlizinin açılmasını zəruri etmiş vəNaxçıvan Muxtar Respublikasının tranzit potensialını genişləndirmişdir.
Eyni zamanda, əsaslandırılmışdır ki, suverenliyimizin bərqərar olunması ilə azad olunan ərazilərdə həyata keçirilən genişmiqyaslı tikinti-quruculuq işləri və tətbiq olunan güzəştlər, həmçinin Zəngəzur dəhlizi vasitəsilə bu ərazilərin Naxçıvan Muxtar Respublikası ilə nəqliyyat əlaqələrinin qurulması perspektivi analoji güzəştlərin muxtar respublikada da tətbiqinə imkanlar yaradır.
Dövlət proqramında muxtar respublikada qarşıdakı mərhələlər üzrə:
- infrastruktur layihələrinin həyata keçirilməsinə;
- enerji təchizatının yaxşılaşdırılmasına;
- sənayeləşmə siyasətinin perspektivliliyinə;
- sosial infrastruktur obyektlərinin inşa olunmasına;
- investisiya fəaliyyətinin genişləndirilməsinə və təşviq olunmasına;
- iqtisadiyyata sərmayə qoyuluşunun stimullaşdırılmasına;
- ixracın stimullaşdırılması məqsədilə müxtəlif ölkələrdə keçirilmiş tədbirlərdə yerli sahibkarlıq subyektinin dövlət dəstək olunması kimi aktual məsələlərin mühüm məqsədlər olaraq, müəyyən olunduğu görünməkdədir.
Yeni iqtisadi inkişaf mərhələsində Naxçıvan Muxtar Respubıikasının sosial-iqtisadi inkişafına dair müəyyən olunan prioritetlər 11 əsas istiqamət üzrə olmaqla, həm dövlət idarəetməsinin, həm iqtisadiyyatın, həm də sosial sfera üzrə sahələrin sistemli və dayanıqlı əsaslarını özündə əks etdirməkdədir. Məhz 2023-2027-ci illər üzrə muxtar respublikanın milli iqtisadiyyata daha çevik olmaqla, inteqrasiya olunması proseslərində Dövlət proqramının məqsədinin və prioritet istiqamətlərinin mühüm əhəmiyyəti olacaqdır. Məhz bu əsasda, Dövlət Proqramının məqsədi olaraq, davamlı iqtisadi artımın təmin olunması vəvətəndaşların həyat səviyyəsinin yaxşılaşdırılması sayəsində Naxçıvan Muxtar Respublikasının sosial-iqtisadi inkişafının sürətləndirilməsini və ölkə iqtisadiyyatına tam inteqrasiyasını təmin olunması öz əksini tapmışdır.
Nəzərdə tutulmuş olan illər ərzində Dövlət proqramının prioritetlərinə müvafiq olaraq:
- Əlverişli biznes mühitinin yaradılması;
- Ticarətin inkişafı;
- İxracyönlü sənayenin inkişafı;
- Kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalının və emalının inkişafı;
- Turizmin inkişafı;
- Elektrik enerjisi istehsalının və ixracının artırılması;
- İnfrastruktur təminatının inkişafı;
- Sosial sektorun inkişafı;
- İnsan kapitalının inkişafı;
- İnstitusional inkişaf;
- Ətraf mühitin mühafizəsinin gücləndirilməsi kimi zəruri tədbirlərin həyata keçirilməsinin şahidləri olmaqdayıq.
Xüsusilə, müəyyən olunan prioritetlər üzrə muxtar respublikada səhiyyə sisteminin inkişafı, elmin və təhsilin, həmçinin tədrisin səmərəliliyinin yüksəldilməsi, sosial rifah göstəricilərinin artan dinamikada təşəkkülü, iqtisadi tənzimləmə mexanizmlərinin işləkliyinin təmin olunması məsələləri hədəf olaraq seçilmişdir. Bu məqsədlə, Dövlət proqramının hədəf göstəriciləri müəyyən olunmuş, maliyyələşmə mənbələri, eyni zamanda, icrası, monitorinqi və qiymətləndirilməsi nəzərdə tutulmuşdur. Bunlarla yanaşı, Dövlət Proqramının həyata keçirilməsinə dair Tədbirlər Plan da təsdiq olunmuşdur.
15 sentyabr 2023-cü il tarixində “Naxçıvan Muxtar Respublikasının sosial-iqtisadi inkişafına dair 2023–2027-ci illər üçün Dövlət Proqramı”nın 2023–2024-cü illər üzrə Təfsilatlı Tədbirlər Planı”nın təsdiq olunması haqqındaAzərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin Sərəncamı ilə isə müvafiq sahələrin səmərəli icra mexanizmləri müəyyən olunmuşdur.
Beləliklə, Naxçıvan Muxtar Respublikası, qarşıdakı mərhələlər üzrə daha mütərəqqi sosial və iqtisadi potensial formalaşdırmaqdadır. Bu sahədə, təbii olaraq, dövlət tərəfindən tənzimlənmənin olduqca mühüm istiqamətlərinin aktuallıq kəsb etmiş olması daha məhsuldar nəticələri gətirəcəkdir. Bütün tərəflərinə görə bu, milli iqtisadiyyatın uzunmüddətli prioritetləri müstəvisində də öz əhəmiyyətliliyinə görə seçilməkdədir.
03 Comments
High Life tempor retro Truffaut. Tofu mixtape twee, assumenda quinoa flexitarian aesthetic artisan vinyl pug. Chambray et Carles Thundercats cardigan actually, magna bicycle rights.
Farm-to-table selfies labore, leggings cupidatat sunt taxidermy umami fanny pack typewriter hoodie art party voluptate cardigan banjo.
VHS Wes Anderson Banksy food truck vero. Farm-to-table selfies labore, leggings cupidatat sunt taxidermy umami fanny pack typewriter hoodie art party voluptate cardigan banjo.