Hümbət Quliyev: 

Tərifləmək haqqında

(esse)

Milliyətindən asılı olmayaraq bütün insanlara xas xüsusiyyətlər var. Belə ümumi xüsusiyyətlərdən biri də insanların təriflənməyə ehtiyacıdır. Bütün xalqlarda bu var: İnsanlar biri-birinə təklikdə və ya çoxluqda xoş sözlər deyirlər, tərifləyirlər.

Tərifin bir gözəlliyi də odur ki, istənilən insanı tərifləmək üçün səbəblər tapmaq heç də çətin deyil, təki o insanın yaxşı xüsusiyyətlərini görmək istəyi olsun.

Əminəm ki, hər insanda tərifə layiq xüsusiyyətlər var. Burada vurğulayım ki, ağıllı adamlar sağlam tərifin yaltaqlığa keçmə sərhəddini asanlıqla görə bilirlər və onu heç vaxt keçmirlər. Söhbət təbii ki, sağlam dost tərifindən gedir.

Qərbdə, xüsusən bazar iqtisadiyyatı qaydaları qəbul olunduqdan sonra insanların bu ehtiyacına münasibət köklü dəyişdi. Praktik qərblilər gördülər ki, bu çox asan başa gələn, lakin böyük dividentlər qazandıra bilən fenomendir.

Tərifləməyin adını dəyişib “optimal kommunikasiya”, “kreativ düşüncə” qoyub bu fenomen haqqında milyonlarla tirajlı kitablar buraxırlar, bunun öyrədilməsilə bağlı çoxsaylı kurslar açırlar, seminarlar keçirirlər. Məsələn, Deyl Karneqinin

" Dostları necə qazanmalı?" məşhur kitabını insanların bir- birini tərifləmək qaydaları və prinsipləri haqqında ən yaxşı instruksiya saymaq olar.

Belə instruksiyalar yüzlərlədir. Qərbdə uğur qazanmağın üsulları və yolları haqda kitabların doxsan doqquz faizi tərəfmüqabili tərifləmək fenomeni üzərində qurulub. Bu fenomeni uğurla tətbiq etmiş insanlar millyonlar qazanıblar.

Əslində tərif nədir? Bir insan, o biri insana xoş sözlər deyir. Təriflənən də bunu rahat qəbul edir, çünki səmimi qəlbdən inanır ki, bu həqiqətən də belədir. Bunun kökündə dayanan odur ki, insan özü, özü haqqında yaxşı, əksər hallarda isə çox yüksək fikirdədir.

Hətta təriflənən çox vaxt düşünür ki, daha yaxşı təriflənə bilərdi, axı o, sidq ürəklə inanır ki, daha gözəl epitetlərə layiqdir.

Bu fikri başqa cür deyim, biz insanı nə qədər çox tərifləsək də onun özü haqqında düşündüklərinə yaxınlaşa belə bilməyəcəyik.

Təriflə bağlı bir müşahidə də: Hər kəs hesab edir ki, onun özünə deyilən xoş sözlər, tərif səmimidir, obyektivdir. Amma başqaları haqqında deyilən anoloji fikirlər qeyri səmimi və qeyri obyektivdir. Düşünürəm ki, bu " xırda qüsuru" biri- birimizə asanlıqla bağışlaya bilərik. Ən maraqlısı da odur ki, təriflənən tərif edəni ağıllı insan sayır.

Sənin gözəl xüsusiyyətlərini görə bilən insan necə ağıllı olmaya bilər ki?

Elə bilirsiniz ölkə prezidentləri görüşəndə biri- birini tərifləmirlər?

Düzdür, bu onlarda etiket qaydası sayılır, amma, əmin olun ki, mahiyyət eynidir.

Dostlar, deyirəm bəlkə çəkinmədən bir- birimizə xoş sözlər deyək, tərifləyək? Niyə də yox?

Əminəm ki, hər biriniz tərifə layiq olduğunuza əminsiniz.

Elə mənim bu yazımı müəllifi ilə birgə tərifləsəniz, əmin olun ki, təşəkkürdən başqa heç nə eşitməyəcəksiniz.

Hümbət Həsənoğlu