Hümbət Quliyev: 

Çıldağ

(hekayə)

Nevropatoloq Parpiyevlə dost idik. Hərəmiz bir şöbənin müdürü olduğumuzdan ümumi işlərimiz də çox olurdu. Bir gün o mənə yaxınlaşıb dedi ki, -doktor, bir autist( müəyyən səbəbdən danışmağını kəsən insan) xəstəm var, bir vəzifəli şəxsin oğludur, ən müasir üsulları sınaqdan keçirtmişəm, amma, danışmır ki, danışmır. Bilirəm sənin sahən deyil, amma o boyda Akademiyanı bitirmisən, nə məsləhət verərdin?

O, mənə həmişə Qumbat Qasanoviç desə də, mən ona həmişə, sadəcə, Parpiyev deyirdim. Atası özbək olan bu insan mənə bu yad eldə doğma idi.

Parpiyev,- dedim, mən 18 əsrdə çap olunmuş bir tibbi kitabda " inkvizisiya" üsulu haqda oxumuşam. Biləsən ki, qeyri-humanist bir üsuldur.

Parpiyev təəccüblə soruşdu;- o nə üsuldur ki? Dedim:- danışa bilməyəcəyəm, gərək özüm edəm. Parpiyev bu fikrimdən intriqalandı:

- Sən onun dilini açsan, ən yaxşı restoranda sənə yeyib- içmək verəcəyəm.

- Parpiyev, birisi gün mən gecə növbəsindəyəm, gecə saat dördün yarısında gələrsən yanıma. Xəstəni də tək çarpayılıq palataya elə bu gün keçirt…

Növbətçi olduğum gün, gecə saat üçdə artıq Parpiyev növbətçi otağında idi. Stolun üstündəki qəzeti götürüb, ona dedim;- gedək. Yolda ona dedim ki,mən edəcəklərimi heç kimə deməsin, yoxsa, diplomumu əlimdən alarlar. Bu sözlərimdən sonra Parpiyevin qıyıq özbək gözləri iriləndi.

Nevroloji şöbədə tam sakitlik idi. Bizi qarşılayan növbətçi tibb bacısına işarə etdim ki, səsi çıxmasın. Yavaşca palataya girdik. Arxamca qapını astaca örtdüm. Bir neçə dəqiqə dayandım ki, gözlərimiz qaranlığa öyrəşsin. Xəstə sakitcə yatırdı. Parpiyev gözlərini məndən çəkmirdi. Mən özümlə gətirdiyim qəzeti yavaşca, xüsusi şəkildə büküb cibimdə gətirdiyim alışqanla ona od vurub, yaxşıca alovlandırdım. İşıqlanmış otaqda Parpiyevin gözləri hind aktyorlarının iri gözləri kimi bərəlmişdi. Gülümsəməyə bilmədim. Mən xəstəyə tərəf əyilib onun ciynini bərk silkələdim, o, gözlərini açmaq istəyərkən alovu onun gözlərinin düz qabağına yaxınlaşdırdım. Xəstə hövlanak qışqıraraq başını geri çəkdi. Mən tez palatanın işığını yandırıb qapını açdım. Xəstəni, Parpiyevi, səsə qaçıb gələn tibb bacısını eyni zamanda sakitləşdirməli oldum. Amma məsələ artıq həll olmuşdu. Öz qışqırtısını eşidən autist mütləq danışırdı. Qədim " çıldağ" üsulu öz effektini vermişdi. Danışan xəstəni Parpiyev məmnuniyyətlə sakitləşdirirdi.

Parpiyev məni geri ötürəndə ona dedim ki, insan yuxudan ayılanda bir keçid anı olur, o an yuxu ilə ayıq hal arasındakı elə bir məqamdır ki, insan təfəkkürü və iradəsi hələ fəaliyyətə başlamır. Həmin an insan özünü idarə etmir və yalnız öz instinktlərinə- təhtəlşüuruna bağlı olur. Alovdan doğan təhlükə hissi onun instinktini işə salır və o, qorxudan qeyri ixtiyari olaraq qışqırır. Öz qışqırığını eşidən autistin səs və danışıq mərkəzləri ətalətdən çıxır.

Parpiyevlə sağollaşanda onun gözlərinə bir də baxdım, qıyıqlıqdan əsər-əlamət qalmamışdı. Göz həkimi kimi bundan xüsusən məmnun oldum. Əmin idim ki, Parpiyev mənə ən azı iki dəfə yeyib- içmək verməlidir…

Hümbət Həsənoğlu