Firuz Mustafa:
"HAYVA və HASA. Axı dilimizdə bu sözlər var..."
Dilimizdə bir neçə söz var ki, zənnimcə onların yazılış qaydasına təzədən baxmaq lazımdır. İndiki halda konkret olaraq iki sözün yazılış qaydası üzərində qısaca dayanıram.
Birinci söz ədəbi dilimizdə HEYVA kimi təqdim edilir. Bildiyiniz kimi, heyva gözəl meyvədir. Mürəbbəsi də əladır. Amma... Tutaq ki, bir tanışımıza deyirik: “Gələndə heyvanı da özünlə gətir”. İndi gəl anla və yaxud anlat ki, söhbət nədən- heyvadan gedir, yoxsa heyvadan. Bəs nə etməli? Əzizlərim, şifahi nitqimizdə biz adətən “heyva” yox, “hayva” deyirik. Bəyəm HAYVA desək pis səslənər? (“Gələndə hayvanı da özünlə gətir”). Bu cəhətdən həmin söz rus dilində daha dəqiq ifadə olunur: ayva. Nəzərə alaq ki, rus dili qrammatikasında H hərfi yoxdur. Yeri gəlmişkən, həmin sözə türk (Türkiyə) dilində də “ayva” və yaxud “hayva” deyilir və o cür də yazılır.
İkinci söz də sizə yaxşı tanışdır: ƏSA. Ona əlağacı, tutalğac da deyirlər. Kaş ki, heç kəsə qismət olmasın. Amma nə edəsən ki, onsuz da ötüşmək olmur. Amma... Elə misalsız da ötüşə bilməyəcəyik. Fərz edək ki, bir tanışımıza üçüncü bir şəxs və ya hadisə haqqında belə deyirik: “Onun əsası yoxdur”. İndi gəl başa düş. Söhbət özüldən (əsasdan) gedir, yoxsa əsadan? Bəs çıxış yolu nədədir? Dilimizdə, adətən bu sözə, yəni əsaya “HASA” deyirlər. (“Onun hasası yoxdur”). Bəyəm pis səslənir? Zənnimcə yox.
Ən başlıcası isə odur ki, nə “hayva”, nə də “hasa” leksemləri süni qaydada yaradılan dil subyektləri deyil. Onlar şifahi nitqimizdə möhkəm yer tutub.
Deyilənlərə bir irad yoxdur ki?
03 Comments
High Life tempor retro Truffaut. Tofu mixtape twee, assumenda quinoa flexitarian aesthetic artisan vinyl pug. Chambray et Carles Thundercats cardigan actually, magna bicycle rights.
Farm-to-table selfies labore, leggings cupidatat sunt taxidermy umami fanny pack typewriter hoodie art party voluptate cardigan banjo.
VHS Wes Anderson Banksy food truck vero. Farm-to-table selfies labore, leggings cupidatat sunt taxidermy umami fanny pack typewriter hoodie art party voluptate cardigan banjo.