12 800 il əvvəl Yer kürəsini dəyişdirən partlayışla bağlı dəlillər tapılıb

UC Santa Barbara professoru Ceyms Kennetin komandasının rəhbərlik etdiyi araşdırmada 12 800 il əvvəl baş vermiş kometa partlayışına dair dəlillər tapılıb. Alimlərin fikrincə, bu hadisə Yerdəki həyatın şərtlərini kökündən dəyişib.

Araşdırma 12 800 il əvvəl böyük bir kometanın Yer atmosferinə çırpıldığını göstərir. Onsuz da parçalanmış formada planetimizin səthinə çatdı, yəni geniş bir əraziyə təsir edən fraqmentlərə parçalandı. 

Buna görə də, hadisə Chicxulub krateri kimi nəhəng zərbə kraterini geridə qoymadı. Sonuncunun təxminən 66 milyon il əvvəl dinozavrları məhv edən güclü asteroid zərbəsi nəticəsində əmələ gəldiyi güman edilir.

Alimlərin fikrincə, 12 800 il əvvəl baş vermiş hadisə miqyasına görə daha kiçik olmaqla yanaşı, həm də Yerdəki həyatın şərtlərini kökündən dəyişib. Çox güman ki, başlanğıcı xronoloji olaraq bu fəlakətlə üst-üstə düşən Buz Dövrünə gətirib çıxardı.

Məlumdur ki, o zaman bir çox heyvan növləri, o cümlədən mamontlar və nəhəng tənbəllər məhv oldu. Tədqiqatçılar bu hadisənin geniş yayılmış iqlim dəyişikliyinə səbəb olduğunu yazır. Əvvəllər bunu yalnız dolayı əlamətlər göstərirdisə, indi elm adamları fəlakətin maddi sübutunu əldə ediblər.

Onlar uzun illər ABŞ-nin üç şərq ştatında toplanmış qaya nümunələrini tədqiq ediblər. Nümunələrin tərkibində şok yükü nəticəsində dağılmış platin hissəcikləri, ərimiş şüşə və kvars dənələri olub.

“Biz aşkar etdik ki, onların əmələ gəldiyi təzyiq və temperatur böyük krater əmələ gətirən təsirlərə xas deyil, lakin xüsusi kraterlər əmələ gətirməyən “eniş” adlanan hava partlayışlarına uyğundur”, - deyə Ceyms Kennet bildirib.

Tədqiqatçıların fikrincə, Buz Dövründən məsul olan kometa diametri 100 kilometrə çata bilərdi, yəni o, məşhur Tunquska meteoritindən xeyli böyük idi. Əgər o, havada parçalanmasaydı, bunun nəticələri Yerdəki bütün həyat formaları üçün daha dəhşətli ola bilərdi.

Tədqiqat "hava partlaması"nın şimal yarımkürəsində baş verdiyini göstərdi. Lakin onun izlərinə ekvatorun cənubunda bəzi yerlərdə də rast gəlinib. "Aşağı təzyiq zərbəsinə məruz qalan" kvars dənələrinin kəşfi güclü partlayışın sübutu idi.

Onlar sübut edirlər ki, parçalanmış kometa o qədər dramatik iqlim dəyişikliyinə səbəb olub ki, təkcə Şimali Amerikada 35 meqafauna cinsi yox olub. Şimali Amerikadakı ən erkən insan sivilizasiyası olan Xlodviq mədəniyyətini də məhv etdiyi güman edilir.