İnsan beyni ilk dəfə şəffaf “pəncərə” vasitəsilə müşahidə edilib

Tarixdə ilk dəfə olaraq tədqiqatçılar xəstənin kəllə sümüyünün içərisinə şəffaf panel yerləşdiriblər ki, bu da onlara real vaxt rejimində beynin fəaliyyətini müşahidə etməyə imkan verir.

Pioner texnika xəstə oyaq və tapşırıqları yerinə yetirərkən beynin yüksək keyfiyyətli şəkillərini çəkməyə imkan verdi. Bu, belə texnologiyanın uğurlu tətbiqi ilə bağlı ilk hadisədir.

Xəstə 2019-cu ildə skeytbord sürərkən beyin travması alan 39 yaşlı Jared Hager idi. Zədə nəticəsində beyin toxumasının şişməsi üçün onun kəllə sümüyünün bir hissəsi çıxarılmalı idi. COVID-19 pandemiyası səbəbindən şəffaf protezin quraşdırılması əməliyyatı təxirə salındı ​​və Hager iki ildən çox gözləməli oldu. Cərrahiyyə əməliyyatını gözləyərkən o, Conatan Rassin və Kaliforniya Texnologiya İnstitutundan bir komanda ilə birlikdə Kek Tibb Məktəbinin professoru Çarlz Liunun və Cənubi Kaliforniya Universitetinin Neyrobərpa Mərkəzinin rəhbərlik etdiyi tədqiqat layihəsində iştirak etməyə razılıq verdi.

Təcrübə zamanı funksional ultrasəs görüntüləmə (fUS) texnikasından istifadə edilmişdir. MRT-dən fərqli olaraq, bu üsul daha ucuzdur, daha portativdir və daha rahatdır, çünki xəstə hərəkətsiz yatmaq məcburiyyətində deyil. Tədqiqatçılar ümid edirdilər ki, fUS demensiya da daxil olmaqla travmatik beyin zədələri olan xəstələrdə nevroloji problemlərin monitorinqinə kömək edə bilər. Bununla belə, professor Liunun qeyd etdiyi kimi, fUS adi protez vasitəsilə işləmir və bu, “şəffaf pəncərənin” yaradılmasına səbəb olub.

Komanda Hagerin kəlləsini rekonstruksiya etməyə və onun beynindən görüntüləmə məlumatlarını toplamağa imkan verən polimetilmetakrilat protezi yaratdı. Protezin qalınlığı 4 mm və ultrasəs ötürücüsünün parietal və motor korteksinə daxil olması üçün 2 mm qalınlıqda kəsik var.

Tədqiqatın həmmüəllifi, professor Riçard Andersen beynin bu sahəsinin niyyətlərin formalaşdırılması və hərəkətlərin icrası üçün vacib olduğunu vurğuladı. Komanda siçovullar üzərində simulyasiyalar və təcrübələr aparıb, müxtəlif implantları sınaqdan keçirib və fUS parametrlərini optimallaşdırıb.

Əməliyyatdan əvvəl və sonra Hagerdən ultrasəs zamanı kompüterdə tapşırıqları yerinə yetirmək və gitara çalmaq istəndi. Tədqiqatçılar şəffaf pəncərə vasitəsilə fUS-un dəqiqliyini sınaqdan keçiriblər. Dəqiqlik bir qədər azalsa da, faydalı analiz üçün kifayət qədər yüksək olaraq qaldı.

Alimlər vurğulayırlar ki, bu üsul beyinə elektrodların yerləşdirilməsini tələb edən digər beyin-kompüter interfeyslərini xarakterizə edən bir çox maneələrdən qaçır.